Ter ere van het 200-jarige bestaan van de Koloniën van Weldadigheid brengt Kameroperahuis in september 2018 Welstaat: een muziektheaterbeleving die je Frederiksoord en omgeving met nieuwe ogen laat zien.
Welstaat is gebaseerd op het historische verhaal over leiderschap en weldoen uit de negentiende eeuw van de Maatschappij van Weldadigheid en haar vrije koloniën. Johannes van den Bosch stichtte in 1818 de eerste Vrije Kolonie Frederiksoord, waarna Willemsoord en Wilhelminaoord volgden. In deze drie oorden kregen arme gezinnen de kans om een nieuw bestaan op te bouwen. Behalve werk en woningen was alles wat later vanzelfsprekend werd in de verzorgingsstaat, zoals onderwijs, gezondheid- en ouderenzorg in deze “koloniën” ook al aanwezig. De NTR maakte hierover in de serie De IJzeren Eeuw de aflevering Land zonder paupers.
De viering met Welstaat is opgenomen in het hoofdprogramma van Leeuwarden-Fryslân Culturele Hoofdstad van Europa 2018. Bij Welstaat werken de professionals van Kameroperahuis samen met bewoners en ondernemers uit het gebied. Kameroperahuis heeft P22 gevraagd het project te leiden. Voor de deelnemers uit Frederiksoord en de omliggende dorpen, de bewoners van Welstaat, is een eigen website gemaakt: welstaatbewoners.nl. Het publiek kan terecht bij Kameroperahuis en Leeuwarden-Fryslân Culturele Hoofdstad van Europa 2018 (2018.nl)
Welstaat is een enorme operatie. Locatietheater met meer dan tweehonderd spelers, schrijft de Steenwijker/Meppeler Courant aan de vooravond van de première.
Het muziektheater-op-locatie Welstaat telt meer dan 200 verschillende spelers. Een enorme operatie. ‘Het is wel een bijzondere combinatie: theater waarbij de locatie het decor vormt en uiteindelijk het slotstuk waar we een soort theater in het bos bouwen’, aldus Jeanet Hacquebord, projectleider van het stuk. ‘En ook de combinatie van professionele acteurs en muzikanten met bewoners biedt de nodige organisatorische uitdagingen. Al vroeg in de voorbereiding kijk je als projectleider of de plannen van het artistiek team financieel en praktisch haalbaar zijn. Je geeft concrete vorm aan de creatieve ideeën. De juiste route uitvinden was onze grootste uitdaging. De eerste ideeën hierover waren nog niet heel haalbaar. Het artistieke team had in de eerste fase een route bedacht, met een vrij complexe opzet. Een start op tien verschillende locaties, met verschillende kaartcontroles en incheckbalies. Onderweg zouden de groepen allemaal de corsowagen tegen komen. En uiteindelijk allemaal op hetzelfde moment eindigen in de droge kom voor het slotstuk. Dat waren wel heel veel elementen, puzzelstukjes die samen moesten komen. Daarmee ben ik aan de slag gegaan’
Publiek en recensenten zijn lovend over de voorstelling.
“De enorme participatie van veel vrijwilligers is te prijzen, net als het gebruik van veel muziekverenigingen en corpsen uit de regio.” – Filter Groningen
“Met prachtige licht- en geluidseffecten zijn er glansrollen voor Bas Keijzer (Joas, de potentiële koper) en Jorien Zeevaart (Nova, de alleen maar zingende verstoten bewoonster van Welstaat).” – Meppeler Courant
“De samenkomst in het bos, waar de clans in de schemer met elkaar clashen, sorteert een betoverend effect. “ – ★★★★ Dagblad van het Noorden
De Kronieken (drie scènes op drie verschillende locaties)
Spelers Kameroperahuis: Gids en hulpgids
Spelers Welstaat bewoners: kind (jonge Nova) en Muzikant en dorpsoudste
Het postkantoor: Jeanine De Herdt
De vijver: Jannie Pals, Kor Pals, Nelleke Boot, Philip Boot (midwinterhoornspelers) en Antonis Pratsikanis (cello)
De bosbouwschool: Martien Boer
In deze scène wordt het verhaal verteld van Nova. Nova is één van de elf personages uit het stuk. Een jonge vrouw die door iedereen wordt gezien als de dorpsgek of heks. Ze wordt gedoogd maar ze wordt niet in de gemeenschap opgenomen. De inwoners van Welstaat zien haar vaak als de oorzaak van dingen die mislopen, denk aan het mislukken van een oogst. Nova praat niet maar let wel goed op. Zij zingt in de nacht maar niemand die naar haar luisteren wil.
Uit een groot boek,‘De Kronieken van Welstaat’, wordt het verhaal van Nova voorgelezen door de gids van de groep. De hulpgids staat hem bij. Het gaat over de tijd dat Nova nog een kind was. In het verhaal zie je Nova in de nacht op een plein ronddansen. Ze zingt. Dan plots begint ze haar hemdje uit te trekken. Je kan het niet goed zien maar het lijkt wel alsof er onder dat hemdje, op haar rug iets beweegt..het lijken wel vleugels…! Dan komt snel de dorpsoudste naar buiten gerend. Ze heeft een gordijn in haar hand en slaat die vlug over de rug van Nova heen en neemt haar mee naar binnen. Sindsdien heeft het meisje nooit meer een woord gesproken en nooit meer de kans gekregen om wellicht haar vleugels uit te slaan.
Er zijn verschillende rollen in deze scène. Ten eerste is er die van de gids, een professionele speler uit het slotstuk, en die van de hulpgids, een stagiair van de vooropleiding. Deze twee spelers zullen het verhaal vertellen. Daarnaast is er een hele belangrijke rol voor een muzikant. Het verhaal wordt namelijk muzikaal begeleid. Tijdens het verhaal heeft het een ondersteunende rol, maar als het verhaal klaar is, speelt het voluit het lied van Nova.
Op de achtergrond zien we vervolgens een kind in een wit hemdje tussen de bomen vandaan komen. Ze zingt. Dan begint ze haar witte hemdje uit te trekken. Plotseling stopt de muzikant met spelen, rent naar het meisje toe en slaat een doek over haar schouders.
De gidsen nemen het publiek weer mee.
De clan van Hera, de Hannah aanbidders (Huis Westerbeek)
Spelers Kameroperahuis: Gids en hulpgids en het de musici Rombout Stoffers (drums), Roel Goedhart (gitaar) en Daniel van der Duim (keyboard)
Spelers Welstaat bewoners: Fieke Takens, Theo Peeters, Trude van der Meij, Lieneke Veenman – Bekendam, Gerjanne Steenbergen, Jan Piet van den Berg, Christina Rozendaal, Lammie Roffelsen, Jaap Sarvaas
In Welstaat is huis Westerbeek omgedoopt tot geboorte huis van Hannah, de oprichtster van Welstaat.
In huis Westerbeek is iedereen aan het wachten. Aan het wachten op de terugkomst van Hannah. Want wie weet…misschien keert de verlosser wel weer terug!
Elke dag wordt alles opnieuw in gereedheid gebracht om haar te kunnen ontvangen. Er wordt uitgebreid gekookt, haar nieuwe jurk wordt afgemaakt, de tuin wordt aangeharkt en de ramen gelapt. En aan het einde van de dag wordt de koets erop uitgestuurd om haar op te halen bij haar graf. Maar tot nu toe was het tevergeefs. De koets keert steeds weer leeg terug.
In deze scène zien we zo’n dag van voorbereiding. De gids en hulpgids en muzikant uit het stuk zingen en spelen vanuit het raam over Hannah. De Welstaat bewoners zie je druk bezig met de voorbereidingen voor de thuiskomst van Hannah. Iemand lapt de ramen, een ander harkt de tuin aan, weer een ander zit achter het weefgetouw en iemand komt met een heerlijke taart naar buiten. Dit alles gebeurt in een soort dans. Voor degene die Ja Zuster, Nee Zuster kennen…nou die sfeer een beetje. Wie weet wordt er dus ook wat mee gezongen.!
Aan het einde komt zowaar een koets met een paard aanrijden. Iedereen maakt een erehaag en applaudisseert. Echter, er komt niemand uit de koets. Het ritueel kan weer opnieuw beginnen.
Clan van de ondernemers (achtertuin Hotel Frederiksoord)
Spelers Kameroperahuis: Gids en hulpgids
Spelers Welstaat: Annedoor Koelman, Josée Janssen, Henk Smink, Inge Kisteman, Theo van de Bles, Wobbien Elshof IJben
In deze scène zie je de tiny house ondernemers aan het werk. Ze hebben wat van de hippie beweging weg. Ze bespreken hun plannen over de oprichting van hun tiny house woonpark. Alles biologisch en duurzaam, en altijd in contact met jezelf. Leven in het nu. Dat is het belangrijkste.
Terwijl ze hun plannen uitvoerig doorspreken nemen ze samen met de spelers van Welstaat en het publiek hun rituelen door.
Ze laten samen het publiek even stil staan, tot rust komen en genieten van al wat de natuur te bieden heeft. En wie weet even kort kennismaken met elkaar.
In deze scène hebben alle spelers tekst. De gids en de hulpgids spelen samen met de spelers van de Welstaat bewoners.
De clan van de boeren (Fruithof)
Spelers Kameroperahuis: Gids, hulpgids
Spelers Welstaat bewoners: Lia Meinders, Dennis Wagenaer, Petra van der Gijp, Berbie van der Linden, Frans van der Graaf, Annemarie van der Graaf, Loke Bouwknecht, Michelle van Sijtsema, Silvia Riksten, Tanneke Bloemendal, Yolande van Schijndel, Roelie Kuiper, Jikke Julieth Schor, Anneke van Wijk, Lotte Diephuis
In deze scène vertellen de gids en de hulpgids gepassioneerd over hun liefde voor het vruchtbare land en hoe belangrijk het aandeel van de boeren is. We krijgen te horen waarom Welstaat het beste af is met goede bos- en akkerbouw en hoe rendabel een koe wel eigenlijk niet is!
Ondertussen klinkt er prachtige muziek vanuit de boomgaarden. Je ziet een de groep Welstaat bewoners in gekleurde kleren langzaam aan komen lopen. Ze dansen de dans van de vruchtbaarheid. In hun handen hebben ze allemaal een zaadje. Tijdens de dans komen ze steeds dichterbij het publiek en aan het einde geven ze hun zaadje aan het publiek en planten ze deze samen.
In de aanloop naar de voorstelling delen de spelers en de makers hun ervaringen in blogs en vlogs.
Na afloop van de laatste Welstaat-voorstelling werd de eerste Beringer Hazewinkel Award uitgereikt. Deze stimuleringsprijs voor een talent dat bijzonder opviel ging naar de muzikale allrounder Jeanine De Herdt.