Als een beproefd concept voor herhaling vatbaar is, maar dan op een nieuwe locatie, of als de situatie ter plaatse weer is veranderd, is P22 de producent.
Duizenden betrokken bewoners
In 2010 is P22 kwartiermaker en producent van de eerste Spijkerkwarts. Het artistieke concept van Muziektheater De Plaats, een ommetje langs verschillende locaties waar acteurs korte voorstellingen spelen, wordt bij Spijkerkwarts voor het eerst toegepast in een “Community Arts” project. Naast de artistieke doelstelling staan daarin sociale doelstellingen centraal.
Spijkerkwarts wordt gespeeld door en voor bewoners van het Spijkerkwartier (Arnhem). Op locaties van bewoners en ondernemers in de wijk. Bij mensen thuis, in winkels, souterrains en tuinen, op balkons en op straat.
Daarbij let P22 vooral op de blijvende sociale impact voor de wijk, de betrokkenheid van verschillende groepen bewoners en ondernemers en de “exportmogelijkheden” van het concept naar andere projecten, wijken en steden.
Voor een maximaal effect gaat de casting verder dan bij een gewone voorstelling. Er zijn veel meer rollen te verdelen, zodat iedereen die wil meedoen een passende rol kan vinden, ook achter de schermen. Daarmee is meteen de basis gelegd voor herhaling in volgende jaren.
In groepjes naar 25% participatie
Voor de sociale doelstellingen zijn twee stappen gedefinieerd. Stap één brengt de participatiegraad op 2% van de wijkbewoners. Zij krijgen een rol als acteur, locatie eigenaar, publieksbegeleider of vrijwilliger.
Door gericht aan te kloppen bij winkels en woningen lukt het om de gewenste spreiding in acteurs, locaties, begeleiders en vrijwilligers te realiseren. Er is een rol voor studenten, winkeliers, deelnemers die nog maar kort in de wijk wonen en voor mensen die overdag (ver) buiten het Spijkerkwartier werken, ´s avonds laat thuis komen en daardoor weinig kans hebben om anderen dan hun naaste buren in de wijk te ontmoeten. Behalve op nieuwkomers en ver-werkers is de productie ook gericht op revitalisatie van oude verbanden. Zo is een groep oude dansvrienden weer bij elkaar gebracht voor een spraakmakende balkonscène.
Door de mix van informatiebijeenkomsten, repetities en intensief gebruik van de projectwebsite en andere sociale media neemt in de maanden voor de voorstelling de voorpret dagelijks toe.
Uiteindelijk doet een kwart van de wijk (ruim 1.500 van de ca. 6.000 bewoners) in 2011 mee aan deze unieke voorstelling. Niet vaak heeft een evenement zo veel bewoners en ondernemers in beweging gebracht.
Ook in de daaropvolgende jaren wordt deze hoge participatiegraad geëvenaard. De P22 co-creatie aanpak heeft dan al geleid tot vele herhalingen, uitbreidingen en export naar andere wijken en steden.
Sociaal kapitaal
P22 zet in op concentratie en nieuwe verbindingen. Dat merken de deelnemers aan de eerste Spijkerkwarts meteen: “Spijkerkwarts is veel geconcentreerder dan andere evenementen. Meer mensen in minder dagen. Die concentratie schept een band.” De vorming van tientallen groepjes leidt tot talloze nieuwe ontmoetingen. Steeds meer mensen gaan elkaar groeten op straat. Het onderlinge vertrouwen neemt ook toe. Eigenaar locatie: “Wij zijn er niet op de dagen van de reprise. Maar kom gerust de sleutel halen.” Benedenbuurman: “Ik woon hier pas een week maar ik voel me nu al thuis. Als er mensen in een rolstoel komen kijken kunnen zij deze balkonscène beter zien vanuit mijn achtertuin. Ik ben er niet tijdens de voorstellingen. Mag ik jou de sleutel geven?”
Door de grote nadruk op activering van sociaal kapitaal en betrokkenheid van lokale ondernemers kon Spijkerkwarts vier jaar achter elkaar worden geproduceerd met een relatief klein budget. De bedragen die per bezoeker of per deelnemer beschikbaar zijn vallen in het niet bij de bedragen die in dezelfde periode voor andere evenementen worden uitgegeven.
Cultureel ondernemerschap
Ook in economische zin is Spijkerkwarts een succes. Door de aanstekelijke voorpret raken de voorstellingen steeds snel uitverkocht. In het vierde jaar draait Spijkerkwarts zelfs zonder subsidie. Terwijl andere theatermakers omzetdalingen tot meer dan 20% rapporteren, helpt P22 De Plaats om het aantal uitverkochte producties in twee jaar meer dan te verdubbelen. Ook andere wijken (Arnhem-West, Burgemeesterswijk, Geitenkamp) raken geïnteresseerd in het Spijkerkwarts effect. Binnen een paar maanden beginnen de kwartiermakers in andere Arnhemse wijken met de voorbereidingen van eigen voorstellingen. En voor hun doorlopende inzet worden de vrijwilligers van Spijkerkwarts genomineerd voor de Burgemeester Drijberprijs. Daarna begint de uitbreiding naar andere steden. En ook daar leidt de nieuwe energie al snel tot de vraag naar herhaling van dit organisatorisch wonder.
Blijvende impact
Acteur: “Ik woon hier al sinds 1986 maar had eigenlijk nooit zo veel gedaan in de buurt. Maar toen ik werd gevraagd wilde ik wel meedoen. Dit was een kans om op een andere manier mensen uit de buurt tegen te komen. Ik heb in een paar maanden veel nieuwe mensen ontmoet. En als je iets met ze deelt, heb je meteen een soort verdieping. Iedereen hielp elkaar. Ik zou nog wel een keer willen meedoen.”
Acteur: “Je komt op een andere manier met je buurtbewoners in aanraking. Ook mensen die je niet of nauwelijks kent. Wat het bijzonder maakt is dat je deel uitmaakt van een groot project. Er ontstaat een dorps karakter. Dat je na afloop met zijn allen naar het buurthuis gaat. Dit was echt iets gezamenlijks. Nu heb je weer een aanleiding om hoi te zeggen. Dat versterkt de band.”
Acteur: “Ik heb een paar mensen goed leren kennen en heel veel nieuwe gezichten gezien. Als ik nu door de buurt fiets zwaai ik naar veel meer mensen. En je groet elkaar op straat of in een winkel.” Acteur: “Ik deed vooral mee om wat meer contact in de wijk te krijgen. Op een leuke manier iets ondernemen met mensen die je nog niet kent. Je krijgt er heel veel energie van. Er komt heel veel levendigheid in de wijk en daardoor voel je je ook anders. Dat je wat opener raakt.
Ik houd ook niet zo van clubjes waar ze alleen maar kletsen. Het is leuk om samen iets te maken. Het was heel goed georganiseerd. Je zag ook dat mensen op straat en in koffiehuizen mee gingen kijken. Die vroegen wat er ging gebeuren. Die komen de volgende keer ook.”
Bezoeker (die in vier jaar al 14 Spijkerkwarts routes heeft gezien) op weg naar de laatste scene: “Wat een pareltjes. Kunnen we niet de hele dag doorgaan met deze route?”
Bewoner: “Ik woon nu bijna 10 jaar in deze buurt, maar voel me nu nog meer een inwoner. Nu ben ik echt ingeburgerd hier.”
Bezoeker: “Deze route is veel te kort. Klopt het dat er 25 van deze scenes in voorbereiding zijn? Nee? Dan moeten we daar de komende jaren aan gaan werken.”
Ook de projecten in andere wijken leiden tot blijvende versterkingen van de sociale infrastructuur. Zo zet een groep vrijwilligers van Kamp&Geit (in Geitenkamp) zich meteen na de voorstelling in voor nieuw leven in het buurthuis. Veel vrijwilligers van Spijkerkwarts en WestWaarts worden na de voorstellingen actief in hun wijkcentrum. En Doesburg bedenkt zelfs een extra jubileumjaar om te kunnen meedoen.
